Blog
Hoe zorg je voor hoge thuisbetrokkenheid van ouders?
“De ouders bij ons zijn echt niet betrokken. Als we wat aan ze vragen, krijgen we vaak weinig tot geen reactie. Heel jammer is dat. Juist de ouders van de kinderen die het zo nodig hebben, kunnen we niet bereiken. Wat moeten we doen om ze wel te bereiken?”
Dat is vaak wat ik terug hoor van pedagogisch medewerkers en leerkrachten bij trainingen die ik geef rondom ouderbetrokkenheid. Het is begrijpelijk dat dat soms zo ervaren wordt. Maar stimuleren we ouders eigenlijk wel op de juiste manier om betrokken te zijn bij de ontwikkeling van hun kinderen?
Ouders hebben het beste voor met hun kind
Alle ouders hebben het beste voor met hun kind en zijn betrokken bij hun kind. Echter, door de verschillende opvattingen vanuit cultuur, opvoeding en opleiding leggen ze andere accenten in de opvoeding. Ouders hebben daardoor ook verschillende ideeën en opvattingen over hun eigen rol bij opvang en school en de rol van de pedagogisch medewerker en leerkracht. Elke ouder geeft op zijn eigen manier vorm en invulling aan zijn of haar betrokkenheid, maar wat heeft het meeste effect op de ontwikkeling van de kinderen?
Ouderbetrokkenheid thuis meest effectief
Van alle vormen van betrokkenheid van ouders bij de (voor)school blijkt dat de ouderbetrokkenheid thuis het meest effectief is [1]. Dat wat ouders thuis doen rondom de (voor)school heeft het grootste effect en levert een bijdrage aan de ontwikkeling van kinderen. Een stuk minder groot is het effect van ouderbetrokkenheid op school en het contact tussen ouders en pedagogisch medewerkers en leerkrachten.
Effecten van gezinsprogramma’s soms teleurstellend
Ouders spelen dus een belangrijke rol in de (geletterde) ontwikkeling van hun kinderen. Deze geletterde vaardigheden (gesproken en geschreven taal) zijn bij kinderen van groot belang voor een succesvolle schoolloopbaan. Veel kinderen blijven echter achter in deze ontwikkeling. Onder andere met gezinsprogramma’s, waarin activiteiten beschreven staan die ouders thuis met hun kinderen kunnen doen, wordt geprobeerd om zo ook ouders thuis te ondersteunen in de taalontwikkeling van hun van jonge kinderen.
Over het algemeen blijken deze gezinsprogramma’s effectief [2], maar juist voor kinderen van laag opgeleide ouders, daar waar ze juist zo nodig zijn, zijn de effecten teleurstellend. In het onderzoek hebben ze gekeken waar dat aan lag. Het lijkt erop dat de overdracht (uitleg) van de activiteiten door de pedagogisch medewerker en / of leerkracht naar de ouders niet voldoende was. Daarbij bleek ook dat de uitvoering van de activiteiten door de ouders vaak niet optimaal was. De vraag rijst dan ook of de opzet, uitleg en activiteiten van deze gezinsprogramma’s wel aansluiten bij de (opvoedings) behoeften van de ouders. Een uitzondering vormt namelijk het Opstap programma [3] [4]waarbij juist de kinderen met de grootste achterstand ook de grootste groei doormaakten. In dit programma werd in rollenspelen aan ouders geleerd hoe voor te lezen en spelletjes te doen. Belangrijk voor succes is dus dat je zelf een model biedt en dat moeders in groepen hun ervaringen kunnen uitwisselen.
Stimuleer thuis het voorlezen en gebruik van praatplaten
Vanuit het onderzoek [5] kwam ook naar voren dat voorlezen en praatplaatactiviteiten heel geschikt zijn om thuis ouder-kind interacties te stimuleren. Verrassend was dat vooral tijdens de activiteiten met de praatplaten kinderen actief bijdroegen aan het gesprek en dat zowel ouders als kinderen rijkere taal gebruikten.
Je kunt als pedagogisch medewerker en leerkracht de effectieve thuisbetrokkenheid van ouders stimuleren door ouders uitleg en praktische tips te geven over het gebruik van (digitale) prentenboeken en praatplaten. Zorg dat je bij de uitleg zelf model staat, het gebruik van de (digitale) prentenboeken en praatplaten voordoet en bijvoorbeeld in een rollenspel aan ouders voordoet hoe zij thuis samen met hun kinderen kunnen praten aan de hand van de praatplaten.
Ga in gesprek met ouders over wederzijdse verwachtingen
Voorafgaand aan deze activiteiten is het belangrijk om in gesprek te gaan met ouders, onder andere over hoe zij hun rol richting de schoolse voorbereiding zien. Ga in gesprek met ouders over de wederzijdse verwachtingen. We dragen allemaal (onbewuste) verwachtingen met ons mee, vanuit onze opvoeding, cultuur en opleiding. Wat verwachten ouders van de pedagogisch medewerkers en leerkrachten? En welke rol kunnen en willen ouders zelf spelen in de voorbereiding op schools leren? En wat verwacht jij zelf van ouders? En wat mogen en kunnen ouders van jou verwachten? Door dit gesprek aan te gaan kan wederzijds onbegrip en miscommunicatie worden voorkomen.
5 tips om thuisbetrokkenheid van ouders te vergroten:
- Ga in gesprek met ouders over hun belangrijke rol bij schoolse voorbereiding.
- Laat ouders eerst zelf zelfvertrouwen opdoen met het (voor)lezen van prentenboeken en hoe daar vragen bij te stellen aan hun kinderen. Geef uitleg over voorlezen, het gebruik van praatplaten en vragen stellen. Doe dit zelf ook voor aan ouders, bijvoorbeeld in rollenspel.
- Stimuleer ouders om thuis voor te lezen of verhalen te vertellen (in de taal die zij het best beheersen).
- Zorg voor geschikte praatplaten en prentenboeken en geef deze mee aan ouders.
- Stimuleer ouders om samen met hun kind(eren) digitale prentenboeken te bekijken. Je kunt hier bijvoorbeeld deze link voor gebruiken: 100 digitale prentenboeken met QR code van Martijn de Winter.
In een volgend blog meer tips over welke vragen je kunt stellen bij praatplaten en prentenboeken om zo de taalvaardigheden van de kinderen te stimuleren!
[1] https://onderwijsdatabank.s3.amazonaws.com/downloads/Programmaraadvooronderwijsonderzoek7CLerarenenouderbetrokkenheid7CJoepBakkerea.pdf
[3] https://www.nji.nl/nl/Producten-en-diensten/Methodieken-en-instrumenten/Stapprogrammas-en-VVE-Thuis/Programmas/Opstap-(4-6-jaar)
[4] Tuijl, C. van & Siebes, R.C. (2006). Het rendement van Opstap in de basisschoolperiode. Een longitudinaal onderzoek naar effecten van een gezinsgericht stimuleringsprogramma bij Turkse en Marokkaanse gezinnen. Alkmaar: Extern Print. ISBN-13: 978-90-78179-06-1.
[5] https://www.hogeschoolrotterdam.nl/onderzoek/projecten-en-publicaties/talentontwikkeling/optimaliseren-leerprocessen/promotieonderzoeken/Effectenvangezinsprogrammas/projectbeschrijving/
