Blog
Hoe maak je weer een hechte groep na de zomervakantie?
De scholen zijn weer begonnen! En ook de Early Years Blog gaat na een korte zomerstop weer van start. Elke twee weken kun je op vrijdag een blog lezen over hoe je als professional kunt werken aan een goede ontwikkeling van jonge kinderen. We brengen nieuw materiaal uit, brengen oude blogs opnieuw onder de aandacht en zijn benieuwd naar jouw mening zodat we onze blogs kunnen blijven voortzetten (hierover volgende keer meer). In deze eerste blog vertellen we je meer over hoe je na de zomerstop aan de slag kunt met het creëren van een hechte groep!
De kinderen mogen weer naar de opvang en school! Na een zomervakantie van 6 weken komt de groep eindelijk weer samen. Sommige kleuters hebben hun klasgenoten in die 6 weken nauwelijks gezien. En hoewel de opvang in de zomer doorgaat, is ook hier de groepssamenstelling tijdens die weken vaak anders dan normaal. Misschien zijn er zelfs enkele nieuwe kinderen die nu voor het eerst in de groep komen. Hoe maak je van die losse kinderen weer een hechte groep?
Groepsvorming verloopt in fases
Volgens de theorie van Tuckman (1965) bestaat groepsvorming in de klas uit een vijftal fases. Hieronder lees je over hoe de verschillende fases eruit zien en wat jij als professional hierin kunt doen.
- Forming: elkaar (opnieuw) leren kennen.
- Storming: iedereen in de groep gaat op zoek naar zijn/haar plek en rol. De hiërarchie in de groep wordt bepaald. Wie is de leider? Wie de grappenmaker en wie wacht altijd eerst even af? Wie is er populair en wie niet?
- Norming: in deze fase worden de regels, afspraken, normen en waarden duidelijk. Hoe gaan we met elkaar om in deze groep?
- Performing: een rustigere periode waarin de kinderen vooral tot leren en ontwikkelen komen.
- Adjourning: de fase waarin afscheid centraal staat. In een kleutergroep gaat het bijvoorbeeld onder andere om het afscheid nemen van de oudste kleuters die na de zomer naar groep 3 doorstromen.
Forming: Start met kennismaken
Na de zomer start een groep weer in de fase van forming, ook als kinderen vorig jaar al een heel jaar bij elkaar in de klas hebben gezeten. Deze fase duurt meestal enkele dagen. Kennismaken gaat hierbij niet alleen om het leren kennen van eventuele nieuw ingestroomde kinderen in de klas. Het gaat ook om het leren kennen van elkaars leefwereld: hoe is elk kind de afgelopen periode doorgekomen? Wat hebben ze gedaan, met wie waren ze? Je kunt in deze periode groepsactiviteiten doen, om hierover te praten. Wees je ervan bewust dan niet elk kind de zomer als een fijne en vrije periode ervaart. Als je merkt dat kinderen de zomer juist als een lastige tijd hebben ervaren, bied je daarbij extra aandacht en ruimte voor het sociaal-emotionele aspect. Bijvoorbeeld door in gesprek te gaan met kinderen met behulp van foto’s of door kinderen een tekening te laten maken. Een mooie manier is Praat+teken.
Storming: Strijd voorkomen
De volgorde van deze fases zijn een natuurlijk proces: wanneer je als professional niets zou doen, zou de groep zich vormen in deze volgorde. In een onbegeleid proces kan er in de fase van storming veel strijd ontstaan. Voor veel jonge kind professionals voelt dit als een enorm energielek. Ze voelen dan de groep door hun vingers glippen. Het is daarom aan te raden om competitieve spelletjes in deze fase even uit de weg te gaan, en juist coöperatieve activiteiten te doen.
Door actief in te zetten op de groepsvorming, begeleid je het proces. Zo kun je de fases van storming en norming omkeren. Je stelt dan de groepsnorm meteen met de kinderen samen vast, in plaats van dat de norm ontstaat na een fase van strijd. De fase van storming vindt dan nog wel plaats, maar duurt korter en is meestal milder.
Norming: Samen afspraken maken
Denk samen met de kinderen na over wat zorgt voor een prettig klassenklimaat. Stel samen regels op en maak afspraken. Hang deze afspraken zichtbaar op in de klas. Op die manier begeleid je de normingsfase. Door kinderen te betrekken bij het opstellen van de regels, voelen zij zich medeverantwoordelijk voor de sfeer in de klas. Ze zullen elkaar dan ook herinneren aan de regels. Welke regels willen wij in de groep? Welke afspraken maken we over hoe we omgaan met elkaar, de spullen en de ruimte? Doordat je samen met de kinderen de regels en afspraken maakt, is er minder strijd en ruzie tussen de kinderen. Als leerkracht kun je op deze regels en afspraken steeds teruggrijpen en de kinderen eraan herinneren. Wanneer kinderen bijvoorbeeld tegen elkaar aan botsen om zo snel mogelijk hun jas aan te doen, kun je hen eraan herinneren: ‘Het is geen wedstrijd wie als eerst zijn jas aan heeft. We gaan pas naar buiten als iedereen klaar is. Als jij al klaar bent, kun je een ander kind helpen.’
Performing: De rust om te leren
Zeker na deze periode van onderwijs op afstand en weinig sociale contacten, is aandacht voor de groepsvorming heel belangrijk. Groepen doorlopen de voorgaande drie fases altijd, voordat ze in een periode komen waarin kinderen tot spelen, leren en ontwikkelen komen: de fase van performing. Door activiteiten te doen die de kinderen helpen om samen een groep te worden, help je ze om deze fase te bereiken. Want alleen in een groep met een prettig klimaat, voelen kinderen zich fijn, veilig en ontspannen, om zo tot spelen, leren en ontwikkelen te kunnen komen.
Tips voor iedere fase:
- Forming
Begin met kennismakings- en groepsvormende spelletjes. Bijvoorbeeld door belevenissen vast te leggen: maak een tekening over wat jij hebt gedaan tijdens de zomer. En vertel erover in de kring. Een andere manier is om te werken met foto’s. - Norming
Maak samenwerking de norm in plaats van competitie. Zoals Juf Joyce zei: “Samen staan we sterk”. In dit blog lees je hoe ze dat deed.
Laat kinderen elkaar helpen met jassen aandoen en speel samenwerkingsspelletjes zoals Kikkers op het drijfblad, Stopcontact tikkertje en Bevrijdingstikkertje. - Storming
Uit de knoop: laat de kinderen in een cirkel staan en elkaar vervolgens allemaal een hand geven. Kunnen ze nu, zonder de handen los te laten, een grote knoop van zichzelf maken? En kunnen ze die knoop er ook weer uit krijgen…?
Dit spelletje kun je eerst in kleinere groepjes doen. En vervolgens met de hele groep proberen.
Meer lezen
- Marianne Luitjes en Ilona de Zeeuw-Jans (2017). Ontwikkeling in de groep. Groepsdynamica bij kinderen en jongeren. Bussum: Uitgeverij Coutinho.
- Weltevrede, E. & Freriks, K. (2014). Een goed begin is het halve werk! Positieve groepsvorming bij kleuters. De Wereld van het Jonge Kind, 42 (1), blz 16 – 19.
Bronnen
- Engelen, R. van (2014). Grip op de groep. Utrecht: ThiemeMeulenhoff.
- Engelen, R. van (2011). Bouwen aan je groep. Utrecht: ThiemeMeulenhoff.
- De Vreedzame school. Rotterdam: CED-groep
Deze blog is eerder geschreven door Tamara Wally en Mehrnaz Tajik en bewerkt door Bodine Romijn.
