Blog
Meer bewegen is gezond voor lichaam en geest
De motorische vaardigheden van kinderen gaan al jaren achteruit volgens de Onderwijsinspectie. En de coronacrisis doet daar nog een schepje bovenop. Vooral voor kleuters lijken de motorische vaardigheden verslechterd na de eerste lockdown. Waarom is die motorische ontwikkeling zo belangrijk in de eerste levensjaren? En wat kun je doen om die te stimuleren?
Een onderzoek van het Mulier Instituut laat zien dat kleuters na de lockdown gemiddeld slechter scoren op twee onderdelen van de motoriek, namelijk balanceren en stuiteren met een bal (als voorbeeld van de oog-lichaam coördinatie), vergeleken met gegevens van voor de lockdown [1]. Het onderwijs voor jonge kinderen is dynamisch: kinderen spelen en bewegen veel en ontdekken met hun lijf en dit hebben kinderen tijdens de eerste lockdown gemist. Daarnaast waren er langere tijd beperkingen in het georganiseerd sport- en beweegaanbod, zoals groepslessen in een zwembad of gymzaal. Het wegvallen van deze bewegingsvormen zijn niet altijd gecompenseerd door meer beweging thuis. Volgens ouders is zo’n 42% van de kinderen minder gaan bewegen tijdens de eerste lockdown [2]. Vooral kinderen die voor de coronacrisis al weinig buiten speelden, zijn minder gaan bewegen en meer schermtijd gaan gebruiken. Hoewel vrijwel alle kinderen meer tijd achter een scherm doorbrengen, gaat dit voor een grote groep ten koste van de beweegtijd.
Bewegen is belangrijk
Veel bewegen en sporten is essentieel voor een gezonde ontwikkeling van kinderen. Het verkleint de kans op overgewicht in de kindertijd en ook op de langere termijn. Beweging draagt bij aan de motorische ontwikkeling, maar er zijn ook effecten op andere ontwikkelingsdomeinen [3]. Meer beweging is bijvoorbeeld goed voor de hersenontwikkeling, zoals een betere bloedtoevoer, meer aanmaak van zenuwcellen en een toename van de verbindingen tussen zenuwcellen, wat goed is voor verschillende aspecten van de ontwikkeling. Kinderen die meer bewegen, scoren hoger op executieve functies die op hun beurt bijdragen aan betere schoolprestaties. Bewegen blijkt ook goed voor de aandacht, concentratie en motivatie van kinderen [zie eerdere blogs over executieve functies en bewegen tijdens spel].
Van bewegen tijdens het buitenspelen ervaren kinderen zelf ook positieve effecten. Onderzoek van Jantje Beton in 2018 laat zien dat de meerderheid van de kinderen tussen de 6 en 12 jaar zich vrolijk en blij voelen nadat ze hebben buiten gespeeld [4]. Bijna de helft van de kinderen voelde zich ook sterk en gezond nadat ze hebben buiten gespeeld.
Hoeveel bewegen kinderen eigenlijk?
De Gezondheidsraad adviseert dat kinderen minimaal een uur per dag bewegen [5]. Slechts zo’n 60% van de kinderen haalt deze norm [6]. Buitenspelen onder of na schooltijd vormt verreweg de grootste vorm van beweging. Daarnaast sporten veel kinderen wekelijks en gaan lopend of fietsend naar school. Maar het onderzoek van Jantje Beton laat zien dat 6-12-jarige kinderen van de huidige generatie minder buitenspelen dan hun (groot)ouders [4]. Ze spelen ook minder vaak buiten dan in 2013. Zo’n 14% van de kinderen speelde in 2018 elke dag buiten, terwijl dit in 2013 nog 20% was. Bovendien is er een groeiende groep kinderen die nooit of slecht een keer per week buiten speelt. Volgens het onderzoek van Jantje Beton speelde 30% van de kinderen in 2018 nooit buiten, ten opzichte van 20% in 2013.
Rol van de professional
Er bestaat al een beweegrichtlijn voor kinderen vanaf 4 jaar en binnenkort volgt er eentje voor kinderen van 0-4 jaar. Als professional kun je veel doen om de motorische ontwikkeling van kinderen te ondersteunen door veel te bewegen. Zo is er bijvoorbeeld een mini-learning over de motorische ontwikkeling van 0-4-jarigen te volgen via het Kenniscentrum Sport en Bewegen. Er zijn op internet ook veel tips en ideeën te vinden om meer te bewegen met jonge kinderen. Op de websites van Gezonde Kinderopvang en de Kleuteruniversiteit is veel informatie te vinden. En hier vind je bijvoorbeeld suggesties voor beweegactiviteiten gekoppeld aan verschillende motorische vaardigheden voor kinderen onder de 4 jaar. Hier zijn voorbeelden voor kleuters te vinden. Er zijn ook praatplaten beschikbaar om samen met ouders of collega’s in gesprek te gaan over het belang van bewegen.
5 tips voor het bevorderen van meer beweging
- Ga elke dag minimaal een half uur naar buiten, ook bij slecht weer en laat kinderen bijvoorbeeld in de plassen springen.
- Beweeg mee en geef het goede voorbeeld aan kinderen: dans, spring of beweeg mee met de kinderen tijdens verschillende activiteiten.
- Gebruik routines om beweging in te bouwen, bijvoorbeeld elke ochtend 10 minuten dansen voor het fruit eten of kinderen laten meehelpen met opruimen, tafeldekken.
- Varieer in het spelaanbod zodat kinderen verschillende motorische vaardigheden kunnen opdoen, bijvoorbeeld klimmen, klauteren, rennen, springen en balanceren.
- Gebruik verschillende materialen, zoals klimmaterialen, hoepels, pittenzakjes, ballen, (loop)fietsen, of steps, in spel en uitgezette parcours.
Meer informatie:
https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/sport-en-bewegen/sporten-en-bewegen-voor-kinderen
https://www.gezondekinderopvang.nl/themas-0-4-jaar/bewegen
https://www.kenniscentrumsportenbewegen.nl/kennisbank/
https://kleuteridee.nl/bewegingskaarten/
https://www.kleuteruniversiteit.nl/2020/03/tips-voor-thuis-spelen-leren-en-bewegen/
Inspectie van het Onderwijs (2018). Peil. Bewegingsonderwijs – Einde basis- en speciaal onderwijs 2016/2017. Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW).
Referenties
[1] Vrieswijk, S., Balk, L., & Singh, A. (2021). Gevolgen van de coronamaatregelen voor de motorische ontwikkeling van basischoolkinderen. Mulier instituut
[2] Slot-Heijs, J. J., De Jonge, M., Lucassen, J. M. H., & Singh, A. S. (2020). Beweeggedrag van kinderen in tijden van corona. Mulier Instituut.
[3] Collard, D., Boutkan, S., Grimberg, L., Lucassen, J., & Breedveld, K. (2014). Effecten van sport en bewegen op de basisschool. Voorstudie naar de relatie tussen sport en bewegen op school en schoolprestaties. Mulier Instituut; Utrecht. Te vinden in de kennisbank sport en bewegen
[4] Jantje beton / Kantar Public (TNS NIPO) (2018). Onderzoek Buitenspelen 2018. https://jantjebeton.nl/uploads/files/Onderzoek%20Buitenspelen%202018%20-%20Jantje%20Beton.pdf
[5] Gezondheidsraad (2017). Beweegrichtlijnen 2017. https://www.gezondheidsraad.nl/documenten/adviezen/2017/08/22/beweegrichtlijnen-2017
[6] Sport en bewegen in cijfers geraadpleegd op 15 september 2021 https://www.sportenbewegenincijfers.nl/kernindicatoren/beweegrichtlijnen
