Een kinderbrein heeft liefde nodig

Deze blog van Marta Kotarba is oorspronkelijk geplaatst op onze zusterblog Czym skorupka en verscheen ook eerder op earlyyearsblog.eu. Het blogbericht is vertaald en bewerkt door Pauline Slot.

Een knuffel, een zachte aanraking, een glimlach van een pedagogisch medewerker of rustig toegezongen worden als je gaat slapen als jong kind blijken een goede remedie voor een gebroken hart of angsten als tiener en het blijkt zelfs belangrijk voor het slagen voor een examen jaren later. Nieuw onderzoek vanuit de hoek van epigenetica [1] laat zien dat zulke langetermijneffecten mogelijk zijn!

Vroege relaties zijn gebaseerd op een dynamisch en wederkerig proces tussen het kind en de verzorger. Baby’s hechten zich aan hun verzorgers en dit heeft een dubbele functie. Allereerst zorgt het ervoor dat de baby de zorg krijgt die hij nodig heeft om te overleven. Daarnaast vormen de kwaliteit van de gehechtheidsrelatie en de zintuigelijke prikkels die hiermee gepaard gaan de basis voor de verdere cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling van het kind.

Er is toenemend bewijs vanuit de ontwikkelingspsychologie, neurobiologie en epigenetisch onderzoek bij dieren dat toont hoe vroege verwaarlozing en gebrek aan liefde kan leiden tot mentale gezondheidsproblemen en een lagere mate van welbevinden later in het leven. Daarom is het essentieel om jonge kinderen en hun ouders intensief te ondersteunen in de eerste twee levensjaren. Pedagogisch medewerkers kunnen hierin een sleutelrol vervullen.

Belang van een goede basis

Onderzoek onder dieren heeft laten zien dat muizen die goed verzorgd werden – moedermuizen die sensitief zijn en hun jongen voorzichtig en met zorg likken – later ook ‘goede’ moeders werden [2]. Dit effect bleek zo sterk dat het zelfs twee generaties later nog zichtbaar was. Muizenkleindochters bleken nog betere moeder te zijn en konden beter omgaan met stress. Deze lange termijneffecten op ouderschap bleken samen te hangen met fysiologische veranderingen die zichtbaar waren in het DNA van de muizen.

Uit langdurige studies blijkt dat een onveilige gehechtheidsrelatie met de primaire ouder of verzorger de vaardigheid van een kind om gezonde relaties aan te gaan en behouden sterk vermindert [3]. Verwaarlozing (extreme vorm van onveilige hechting) in de eerste levensjaren hangt samen met een verstoorde breinfunctie wat op zijn beurt gevolgen heeft voor de ontwikkeling op de langere termijn [4]:

– verminderde groei van de linkerhersenhelft wat kan leiden tot een verhoogd risico op depressie

– verhoogde gevoeligheid van het limbisch systeem kan angststoornissen veroorzaken

– verminderde groei van de hippocampus kan leiden tot leerproblemen en slechtere geheugencapaciteit

Wat heeft een kinderbrein nodig?

Het belangrijkste wat een kind nodig heeft is liefde, aandacht en zorg. Om dit te kunnen bieden, moeten ouders zelf emotioneel stabiel zijn, zich veilig voelen en steun ervaren in hun leven. Ouders in achterstandssituaties hebben vaak veel (geld)zorgen en stress waardoor het moeilijker kan zijn om sensitief te reageren op hun kind. het Jack Shonkhoff, directeur van het Harvard centrum voor kindontwikkeling en UNICEF adviseur, benadrukt het belang van het ondersteunen van de emotionele behoeften van zowel ouders als kinderen [5]. Hij zegt dat het cruciaal is om ouders te helpen bij het ontwikkelen van een goede gehechtheidsrelatie met hun kind en het ondersteunen van de ontwikkeling van emotionele veerkracht bij hun kind. Daarnaast is het belangrijk dat er ook voor de ouders gezorgd wordt door hun welbevinden te bevorderen en aandacht te hebben voor hun mentale en fysieke gesteldheid.

Welke rol kunnen pedagogisch professionals vervullen?

Professionals kunnen ouders informatie geven en geruststellen in dagelijkse gesprekken. Hierbij is het belangrijk om het belang van een warme en affectieve band met het kind uit te dragen. De vroege kindertijd kan een intensieve periode zijn voor ouders en verzorgers en wanneer zij zich gesteund voelen, kan dit bijdragen aan een betere band en omgang met hun kind. Als professional kun je zo een belangrijke bron van steun zijn voor ouders wat uiteindelijk ten goede komt aan de ontwikkeling van een kind. Een goede emotionele band met ouders en pedagogische professionals helpt kinderen om gelukkig, onafhankelijk en veerkrachtig te zijn als volwassene.

Bronnen:

[1] epigenetica is de wetenschap die zich bezighoudt met veranderingen in de functie of expressie van genen onder invloed van omgevingsfactoren zonder dat de DNA-code verandert

[2] Champagne F. A., Francis D. D., Mar A., Meaney M. J., (2003). Variations in maternal care in the rat as a mediating influence for the effects of environment on development. Physiol. Behav. 79: 359–371.

[3] Perry B. D. (2002). Childhood experience and the expression of genetic potential: what childhood neglect tells us about nature and nurture; Vol. 3. Brain and mind; pp. 79–-100.

[4] Teicher M. D. (2000). Wounds that time won’t heal: the neurobiology of child abuse. Cerebrum: The Dana Forum on brain science. 2: 50–67.

[5] Shonkoff JP. (2010). Building a New Biodevelopmental Framework to Guide the Future of Early Childhood Policy. Child Development. 81: 357–367.