Meisjes zitten op karate en jongens op ballet

Deze blog van Nadine Correia is oorspronkelijk geplaatst op onze zusterblog Primeirosanos.pt en verscheen ook eerder op earlyyearsblog.eu. Het blogbericht is vertaald en bewerkt door Celeste Bekkering en Pauline Slot.

 Kinderen classificeren van jongs af aan de wereld om hen heen om deze beter te begrijpen. Een van de eerste categorieën die kinderen leren en gebruiken is ‘geslacht’ (“ik ben een jongen en jij bent een meisje”). Pedagogisch medewerkers kunnen een sleutelrol spelen bij het overbrengen van kennis, maar ook van waarden, vooroordelen en stereotypen over geslacht. Uit een eerdere blog blijkt bijvoorbeeld dat meisjes maar 2% van de speelwerktijd besteden in de bouwhoek, tegenover 25% van de jongens. Dit terwijl bouwen een belangrijke activiteit is voor de ontwikkeling van zowel jongens als meisjes.

Geslacht, of gender, is een belangrijk aspect in de identiteit van kinderen. Van jongs af aan maken kinderen zicht dit concept eigen en categoriseren ze objecten en personen op basis daarvan. Op tweejarige leeftijd zijn kinderen bijvoorbeeld in staat om speelgoed te selecteren dat ‘typisch voor jongens/meisjes’ is [1].

De Education and Employers Association heeft recent een experiment gedaan met kinderen tussen de 5 en 7 jaar oud waarin zij werden gevraagd om mensen met verschillende beroepen te tekenen: een brandweerman, een chirurg en een piloot (in het Engels hebben deze beroepen een genderneutrale naam). 61 kinderen tekenden mannelijke figuren voor deze drie beroepen, terwijl er maar 5 een vrouw tekenden (bekijk het filmpje om het experiment helemaal te bekijken). Vervolgens kwamen er drie ‘echte’ professionals in de klas om kennis te maken en zij waren allemaal vrouw (voor sommige kinderen was dit een grote verrassing!).

Bovenstaand experiment vergroot het bewustzijn over het bestaan van genderstereotypen en dat die al op jonge leeftijd voorkomen. Genderstereotypen hebben betrekking op gedeelde overtuigingen met betrekking tot wat iemand een ‘man’ of ‘vrouw’ maakt. Ze kunnen betrekking hebben op beroepen, zoals geïllustreerd in bovenstaande video, maar ook op fysieke kenmerken, persoonlijkheidskenmerken, gedragingen of verwachte rollen.

Genderstereotypen in kinderopvang en kleuteronderwijs

In de kinderopvang en het kleuteronderwijs worden ideeën over genderverschillen vaak onbedoeld gevormd en verspreid. Kinderen van deze leeftijd houden zich vaak bezig met gedrag dat voldoet aan de culturele verwachtingen van wat gepast is als ‘jongen’ of als ‘meisje’.  Meisjes zijn lief en horen prinses te zijn of met keukengerei spelen. Jongens zijn stoer en spelen met gereedschap of met legoblokken. Alle meisjes houden van ballet en jongens spelen graag voetbal of karate. En onbewust stimuleren volwassenen deze vooroordelen, waardoor jongens en meisjes niet dezelfde (ontwikkelings)kansen krijgen. Onlangs is er een compilatie van goede praktijken verschenen van de Europese Raad om onderwijs zonder genderstereotypen te bevorderen. [2]

Onderzoek en goede praktijken

Uit onderzoek blijkt dat het voortbestaan van genderstereotypen gevolgen heeft voor de ontwikkeling van kinderen, met name voor de identiteit, interesses en ambities van kinderen. Genderstereotypen kunnen een oriëntatie op de eigen sekse bevorderen (meisjes spelen alleen met meisjes) en kunnen hun welbevinden en algehele ontwikkeling verstoren [3]. Een omgeving waar genderstereotyperingen niet (of veel minder) voorkomen, draagt bij aan een grotere acceptatie van kinderen, bijvoorbeeld in het kiezen van speelgoed en speelkameraadjes.

Enkele tips:

• Geef kinderen toegang tot informatie die diversiteit uitstraalt en niet genderstereotyperend is, zodat ze hun interesses en ambities kunnen verbreden. Nodig bijvoorbeeld ouders en/of vrijwilligers uit om te komen praten over hun beroep, zodat het bewustzijn over diversiteit vergroot kan worden. Dit is vooral belangrijk voor kinderen van laagopgeleide ouders of een migratieachtergrond, omdat deze kinderen nog minder diversiteit in genderrollen zien [4].
• Laat kinderen op basis van nieuwsgierigheid en voorkeur vrij kiezen tussen activiteiten, materialen en speelkameraden. Dat betekent dat ook materialen en ruimtes niet te sterk rolbevestigend en stereotyperend moeten zijn. Als je merkt dat een kind steeds dezelfde keuzes maakt (bjvoorbeeld een jongetje dat alleen in de bouwhoek wil spelen), kun je hem uitnodigen eens iets nieuws te proberen.
• Wees je als professional bewust van mogelijke vooroordelen of genderstereotyperingen en probeer deze te herkennen in de interacties tussen kinderen. Wat heb je voor verwachtingen van kinderen (en zijn die anders voor meisjes dan voor jongens)? Hoe spreek je kinderen aan (bij hun naam of als groep meisjes of jongens)? Hoe kies je welke kinderen mogen samenspelen of samenwerken (meisjes samen of gemengd)?

Het is belangrijk om hier als professional over na te denken en bij stil te staan. Hoe waarderen we deze genderkwesties? Hoe werken we met kinderen, terwijl we ook recht blijven doen aan hun individuele kenmerken en culturele achtergrond?

Referenties

[1] Alexander, G. M., Wilcox, T., & Woods, R. (2009). Sex differences in infants’ visual interest in toys. Archives of Sexual Behavior, 38(3), 427-433. doi: 10.1007/s10508-008-9430-1

[2] Council of Europe (2015). Compilation of good practices to promote an education free from gender stereotypes and identifying ways to implement the measures which are included in the Committee of Ministers’ Recommendation on gender mainstreaming in education. Strasbourg: Council of Europe.

[3] Buhs, E. S., Ladd, G. W., & Herald, S. L. (2006). Peer exclusion and victimization: Processes that mediate the relation between peer group rejection and children’s classroom engagement and achievement? Journal of Educational Psychology, 98(1), 1–13. doi:org/10.1037/0022-0663.98.1.1

[4] Chambers, N., Kashefpakdel, E., Rehill, J., & Percy, C. (2018). Drawing the future: exploring the career aspirations of primary school children from around the world. London: Education and Employers. https://www.educationandemployers.org/drawing-the-future/