Blog
3 belangrijke getallen over de vroege kindontwikkeling
“Wanneer kunnen we kinderen gewoon weer kinderen laten zijn? Nu moeten we van alles”, verzucht Marian. “Tja daar kun je over twisten maar feit is dat juist in de leeftijd van 0-6 jaar enorme ontwikkelingen plaatsvinden”, stelt Zeneb. “In de eerste jaren leg je de basis voor de verdere ontwikkeling.” “Maar is dat wel zo, later kun je toch ook van alles leren”? vraagt Marian zich af.
De afgelopen 20 jaar is er veel bewijs gevonden voor de stelling dat de eerste levensjaren cruciaal zijn voor een optimale ontwikkeling en het latere schoolsucces van kinderen. Het Center on the Developing Child van de Harvard University [1] stelt dat het belang van vroege ontwikkeling is weer te geven in 5 getallen. Daarvan zijn er drie ook belangrijk voor de Nederlandse situatie.
- Meer dan 1 miljoen neurale verbindingen per seconde
De vroege hersenontwikkeling is ongeëvenaard. Alleen de eerste levensjaren kennen zo’n sterke uitbreiding van neurale verbindingen. Deze verbindingen komen vooral tot stand tijdens interacties met sensitieve volwassenen die reageren op signalen van het kind. Deze verbindingen leggen het fundament in de hersenen voor verdere ontwikkeling op alle domeinen. Het leren brabbelen en voeren van protoconversaties [2] legt de basis voor de taalontwikkeling maar ook voor de sociaal emotionele dimensie van interacties, zoals het om de beurt geluid maken.
- 18 maanden: verschillen in woordenschat
De omgeving waarin kinderen opgroeien verschilt in hoe stimulerend die is voor hun ontwikkeling. Deze omgevingsverschillen komen onder meer tot uitdrukking in de woordenschat die kinderen opbouwen. Al op 18 maanden worden de eerste verschillen in woordenschat zichtbaar tussen kinderen van laag- en hoogopgeleide ouders. Op 3-jarige leeftijd hebben kinderen van hoogopgeleide ouders een 2 tot 3 keer grotere woordenschat dan peuters van laagopgeleide ouders. Juist kinderen van laagopgeleide ouders hebben dus baat bij een taalrijke omgeving, zoals in de peutergroep, die kan bijdragen aan een groeiende woordenschat.
- 90-100% kans op ontwikkelingsachterstand bij 6-7 risicofactoren
Sommige kinderen groeien op in een omgeving waar veel risicofactoren samenkomen: armoede, werkloosheid, een-ouderschap, laag opleidingsniveau of gezondheidsproblemen. Een of meer van deze risicofactoren vormt een belemmering voor sensitief ouderschap doordat ouders in beslag genomen worden door hun dagelijkse zorgen. Dat verhoogt de kans op een minder warme en vooral disciplinerende (bestraffende) opvoeding. Vooral een opeenstapeling van risico’s verhoogt de kans op een minder goede start: bij 4 risico’s is de kans op een ontwikkelingsachterstand 40%; bij blootstelling aan 6-7 risicofactoren heeft bijna elk kind wel een achterstand in een of meer ontwikkelingsdomeinen. Juist voor deze kinderen is goede kwaliteit in de groep cruciaal.
Wat betekenen deze getallen voor voorschoolse opvang en educatie?
Het is duidelijk dat voorschoolse voorzieningen een belangrijke aanvullende omgevingsinvloed zijn, die zelfs kunnen compenseren voor een minder gunstige thuissituatie. Dat doen pedagogisch medewerkers door gevoelig te zijn voor non-verbale en verbale signalen van het kind, ongeacht de leeftijd, en de tijd te nemen voor responsieve interacties over-en-weer. Hoe die interacties eruit zien verschilt per fase; bij baby’s is fysiek contact, oogcontact maken, met ze praten en wachten op een reactie belangrijk. Bij iets oudere kinderen kun je aansluiten bij waar het kind interesse in toont, waar het naar kijkt en de ervaringen van het kind verwoorden. In de peuterfase kun je aansluiten bij de wat meer doelgerichte activiteiten, zoals het bouwen met blokken, tekenen of het spelen met een poppenhuis. Bij alle fasen geldt het belang van een rijk taalaanbod doen. Ten slotte gunnen we elk kind optimale ontwikkelingskansen.
[1] Center on the developing child (z.d). Five numbers to remember about early childhood. Gedownload van: https://46y5eh11fhgw3ve3ytpwxt9r-wpengine.netdna-ssl.com/wp-content/uploads/2017/11/Five-Numbers-to-Remember-About-Early-Childhood-Development-updated-1.pdf
[2] Youtube heeft leuke voorbeelden van protoconversaties:
tussen vader en kind https://www.youtube.com/watch?v=1KppOC33Mfw
tussen twee dreumessen (tweeling) https://www.youtube.com/watch?v=lmGdb0H6VAs
